Według regionalizacji fizyczno – geograficznej Polski miasto Stoczek Łukowski leży w obrębie mezoregionu Wysoczyzna Żelechowska należącego do makroregionu Nizina Południowo Podlaska. Położone jest w północno-zachodniej części województwa lubelskiego w powiecie łukowskim. Przez miasto przebiega droga krajowa nr 76 Wilga – Stoczek Łukowski – Łuków i droga wojewódzka nr 803 Siedlce-Stoczek Łukowski.
Miasto jest oddalone:
– od Warszawy około 85 km
– od Lublina około 100 km
– od Łukowa około 29 km
Zlokalizowane jest na lewym brzegu rzeki Świder w odległości 84 km od jej ujścia do Wisły. Dzięki swojemu położeniu posiada dogodną pozycję pod względem odległości do największych miast tego regionu oraz do przejścia granicznego w Terespolu.
Według nowego podziału administracyjnego kraju – wprowadzonego 1 stycznia 1999 roku – miasto Stoczek Łukowski jest jedną z 11 gmin powiatu łukowskiego. W poprzednim podziale administracyjnym należało do województwa siedleckiego.
Miasto zajmuje powierzchnię ogólną 915 ha, w tym użytki rolne zajmują powierzchnię 576 ha, grunty leśne 148 ha, grunty zabudowane i zurbanizowane 185 ha oraz grunty pozostałe 6 ha. Liczba mieszkańców na dzień 31 grudnia 2020 roku wynosiła 2.525 osób.
Charakterystyka środowiska przyrodniczego
1. Warunki klimatyczne
Stoczek Łukowski położony jest w klimatycznej Dzielnicy Środkowej. Warunki klimatyczne charakteryzują dane ze stacji w Żelechowie i punktu pomiarowego w miejscowości Jedlanka.
Charakterystyczne wskaźniki klimatyczne przedstawiają się następująco:
średnia temperatura stycznia – -4,0-6,0 o C
średnia temperatura lipca – 17,7-18,0 o C
średnia roczna temperatura – 7,0-7,1 o C
liczba dni z przymrozkami – 124
okres wegetacyjny – 200-220 dni
długość zimy – 85 dni
długość lata – 98 dni
średni roczny opad – 583 mm
Lokalne odkształcenia warunków klimatycznych występują przede wszystkim w dolinie Świdra oraz w większych obniżeniach terenowych. Panuje tam tendencja do zwiększonej wilgotności powietrza i zwiększonej częstości mgieł.
2. Gleby
Na terenie miasta występują gleby płowe, w kompleksie z brunatnymi i odgórnie oglejonymi, wytworzone z piasków naglinowych i glin, głównie zwałowych lekkich. W dolinie Świdra występują gleby hydrogeniczne, wytworzone z torfów niskich.
Powierzchnia użytków rolnych według sprawozdania o użytkowaniu gruntów w mieście na dzień 31 maja 2004 r. wynosi 613 ha co stanowi 67% ogólnej powierzchni (913 ha). Struktura użytków rolnych przedstawia się następująco:
– grunty orne – 566 ha co stanowi 92%
– łąki i pastwiska – 47 ha co stanowi 8%
Pozostałe grunty i nieużytki posiadają powierzchnię 196 ha (21,6%).
Powierzchnia lasów wynosi 104 ha co stanowi 11,4% ogólnej powierzchni.
3. Szata roślinna
Lasy w granicach miasta zajmują powierzchnię 104 ha (11,4%). Las sosnowy „Chojniak” spełnia rolę parku miejskiego. Lasami pokryte są prawe stoki doliny Świdra (Izydory i choiny zabielskie).
W kompleksach leśnych dominują siedliska borowe z przewagą boru świeżego, o drzewostanie, w którego skład wchodzi głównie sosna, a tylko sporadycznie brzoza i dąb.
W dolinie Świdra występują siedliska łęgu i olsu. Pod względem gatunkowym dominuje tu olcha. Występuje także topola i wierzba. Wschodnie fragmenty miasta położone są w Łukowskim Obszarze Chronionego Krajobrazu, utworzonym w 1986 roku (rozporządzenie Wojewody Siedleckiego Nr 31/98 z dnia 10 czerwca 1998 roku – Dz. Urz. Woj. Siedleckiego Nr 17, poz. 101). W granicach miasta znajduje się 40 ha obszaru chronionego co stanowi 0,2% jego całkowitej powierzchni.
Ochroną prawną w randze pomników przyrody na terenie miasta objęto 4 wiązy szypułkowe, sosnę zwyczajną, grupę (8 sztuk) świerków pospolitych w parku Dąbek i aleję (46 sztuk – grab pospolity i 5 sztuk – świerk pospolity oraz 8 innych drzew).
Główną oś przyrodniczą i krajobrazową miasta stanowi dolina rzeki Świder. Kompleks łąk doliny Świdra o powierzchni około 30 ha, położonych na terenie miasta i gminy Stoczek Łukowski posiada wysokie walory przyrodnicze. Występują tu dobrze zachowane, różnorodne, nieleśne formacje roślinne (łąki, torfowiska, zarośla) o bogatej w rzadkie i chronione gatunki florze. Jest to obszar postulowany do objęcia ochroną prawną.
Spośród gatunków podlegających ochronie całkowitej na terenie miasta stwierdzono występowanie między innymi wielosiłku błękitnego, na łące nad stawami. Na łąkach doliny Świdra występuje storczyk szerokolistny i storczyk plamisty.
4. Świat zwierząt
Środowisko życia różnych gatunków zwierząt na obszarze miasta stanowią w szczególności znajdujące się na jego obszarze tereny leśne, parkowe, dolina rzeki Świder oraz tereny zielone w postaci zieleńców, skwerów, ogródków działkowych i ogródków przydomowych.
Tereny parkowe na obszarze miasta przyczyniają się do występowania różnych gatunków ptaków: kowalika, rudzika, pierwiosnka, dzięciołów, pełzaczy, słowików i pokrzewek. Ssaki związane z terenami parkowymi to drobne gryzonie: wiewiórki, jeże, krety i ryjówki. Na terenach zadrzewionych występują m.in. szpaki, kosy i sikory.
5. Rzeźba terenu
Rzeźba obszaru miasta Stoczek Łukowski została wykształcona przez lądolód stadiału Warty.
Pod względem morfologicznym jest to obszar dość zróżnicowany. Różnica wysokości w obrębie miasta sięga blisko 40 m (od 159 m n.p.m. w dolinie Świdra do 197 m w północno-zachodniej części miasta).
Wysoczyznę morenową przecina dolina rzeki Świder, stanowiąca wyraźną, naturalną granicę miasta w jego części północno-wschodniej.
Wysoczyzna polodowcowa wykazuje wyraźne, zdecydowane nachylenie w kierunku wschodnim, ku dolinie Świdra. W obrębie miasta szczególnie wyróżniają się pagóry morenowe: w części wschodniej i na prawym brzegu Świdra. Powierzchnia wysoczyzny rozcięta jest kilkoma dolinkami erozyjnymi o przebiegu równoleżnikowym.
Dolina Świdra jest prawie płaska. Spadki nie przekraczają 2 %. W obrębie
doliny wyróżnia się taras -zalewowy i tak zwany taras podskokowy u stóp zbocza wysoczyzny. Taras zalewowy ciągnie się wzdłuż rzeki pasem o szerokości 100 do 400m. Taras podskokowy ma szerokość od 20 do 150 m.
6. Wody powierzchniowe
Obszar miasta Stoczek Łukowski leży w dorzeczu Wisły, w całości w zlewni Świdra mającego w okolicy swe źródła. Rzeka Świder jest prawostronnym dopływem Wisły o długości 89,1 km. W dolnym biegu (poza granicami miasta i gminy) objęta jest ochroną jako rezerwat. Na terenie miasta rzeka jest częściowo uregulowana. Przy wschodniej granicy miasta zbiegają się dwa źródłowe odcinki Świdra: Świder Wschodni i Świder Południowy.
W północnej części miasta znajduje się zbiornik (zalew) II Izydory” wykorzystywany w celach rekreacyjnych.
7. Wody podziemne
Na terenie miasta wyróżniają się dwie strefy występowania wód gruntowych
pierwszego poziomu:
I.Strefa I, obejmująca obszar doliny Świdra, gdzie zwierciadło wód gruntowych występuje płycej, niż 2,0 n ppt i tworzy ciągły, swobodny poziom uzależniony silnie od stanu wody w rzekach. Są to tereny koncentrujące spływ wód powierzchniowych.
II.Strefa II, obejmuje obszar wysoczyzny. Zwierciadło wód układa się tu na zróżnicowanych głębokościach i – jako że grunty są w przewadze przepuszczalne tworzy ciągły poziom na głębokości poniżej 4 m, często znacznie głębiej. W zboczu doliny Świdra stwierdzono występowanie źródeł i wysięków.
8. Obszary przyrodnicze
Północno-wschodnia część miasta położona jest w Łukowskim Obszarze Chronionego Krajobrazu. Został on utworzony Uchwałą Nr XVII/99/86 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Siedlcach z dnia 28 października 1986r. i potwierdzony Rozporządzeniem Wojewody Siedleckiego Nr 31/98 z dnia 10 czerwca 1998 roku w sprawie obszarów chronionego krajobrazu (Dz. Urz. Woj. Siedleckiego nr 17, poz. 101). W obrębie miasta znajduje się 40 ha objętych ta formą ochrony, co stanowi ok. 0,2 % powierzchni całego obszaru chronionego.
Na terenie miasta rezerwaty przyrody nie występują. Najbliższy, to rezerwat Kulak, którego większa część znajduje się w gminie Wodynie.